Thực trạng thiếu hụt nhân lực ngành logistics tại Việt Nam

Theo Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp (Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội), đến năm 2030, Việt Nam sẽ thiếu hơn 200.000 nhân lực trong lĩnh vực logistics. Đây là một con số đáng báo động khi logistics đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, giúp kết nối sản xuất, lưu thông hàng hóa và thúc đẩy thương mại nội địa cũng như quốc tế.

Với tốc độ tăng trưởng trung bình từ 14-16% mỗi năm, quy mô thị trường đạt 40-42 tỷ USD, ngành logistics Việt Nam có tiềm năng phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, tình trạng thiếu hụt nhân lực lại đang cản trở sự phát triển bền vững của ngành. Mặc dù có hơn 4.000 doanh nghiệp logistics đang hoạt động, nhưng phần lớn các doanh nghiệp đều gặp khó khăn trong việc tuyển dụng và đào tạo nhân sự phù hợp.

Theo thống kê của Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA), khoảng 75% lao động trong ngành logistics chưa được đào tạo bài bản, chỉ khoảng 5-7% có trình độ chuyên sâu. Điều này dẫn đến việc doanh nghiệp phải mất nhiều thời gian và chi phí để đào tạo lại nhân viên sau khi tuyển dụng.

Nguyên nhân dẫn đến sự thiếu hụt nhân lực logistics

Thiếu hụt chương trình đào tạo bài bản

Mặc dù logistics là một ngành trọng điểm, số lượng trường đào tạo chuyên sâu về lĩnh vực này ở Việt Nam vẫn còn hạn chế. Hiện nay, chỉ có một số trường đại học, cao đẳng có ngành logistics, nhưng số lượng sinh viên tốt nghiệp hàng năm chưa đủ để đáp ứng nhu cầu thị trường.

Một vấn đề lớn là chương trình đào tạo chưa thực sự gắn với thực tiễn. Doanh nghiệp cần nhân sự có kỹ năng vận hành thực tế, nhưng nhiều sinh viên sau khi ra trường vẫn còn thiếu kinh nghiệm thực chiến. Ngoài ra, phương pháp giảng dạy chưa theo kịp xu hướng công nghệ, trong khi ngành logistics đang chuyển mình mạnh mẽ với sự bùng nổ của tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và thương mại điện tử.

 Chưa có sự hiểu biết rõ ràng về ngành logistics

Logistics vẫn là một khái niệm tương đối mới đối với nhiều người tại Việt Nam. Nhiều học sinh và phụ huynh chưa thực sự hiểu rõ ngành này là gì, công việc cụ thể ra sao, dẫn đến tâm lý e dè khi lựa chọn. Trong khi đó, các ngành như công nghệ thông tin, tài chính, kỹ thuật ô tô… lại có nhận diện tốt hơn, khiến lượng đăng ký vào ngành logistics thấp.

Bên cạnh đó, nhiều người vẫn lầm tưởng logistics chỉ đơn thuần là vận chuyển hàng hóa. Thực tế, logistics bao gồm nhiều lĩnh vực như quản lý chuỗi cung ứng, kho bãi, giao nhận, vận tải đa phương thức, thương mại điện tử và công nghệ logistics. Sự thiếu hiểu biết này làm giảm sức hút của ngành đối với lao động trẻ.

Mất cân đối trong hệ thống đào tạo nhân lực

Tại Việt Nam, tỷ lệ học viên tham gia giáo dục nghề nghiệp còn thấp so với bậc đại học. Theo thống kê, cứ một người học đại học thì chỉ có khoảng 0,42 người tham gia vào hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Điều này dẫn đến tình trạng thừa lao động trình độ cao nhưng thiếu nhân lực có kỹ năng thực hành, đặc biệt trong lĩnh vực logistics, nơi yêu cầu sự kết hợp giữa kiến thức và kinh nghiệm thực tế.

Hơn nữa, logistics có tính chất đặc thù, đòi hỏi sự am hiểu về vận hành, quản lý hệ thống và quy trình làm việc chuyên sâu. Tuy nhiên, do sự thiếu hụt trong chương trình đào tạo, nhiều sinh viên sau khi tốt nghiệp chưa đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp.

Yêu cầu cao từ doanh nghiệp nhưng đãi ngộ chưa hấp dẫn

Mặc dù logistics là một ngành có tốc độ phát triển cao, mức lương trung bình cho nhân sự mới vào nghề chưa thực sự hấp dẫn so với yêu cầu công việc. Nhiều vị trí trong ngành đòi hỏi nhân viên phải làm việc trong điều kiện áp lực cao như tại kho bãi, cảng biển, trung tâm phân phối hoặc trực tiếp theo dõi đơn hàng 24/7. Bên cạnh đó, nhân viên logistics thường xuyên phải xử lý các tình huống phát sinh bất ngờ, làm việc với đối tác nước ngoài, giải quyết vấn đề vận tải xuyên biên giới, đòi hỏi trình độ ngoại ngữ và sự linh hoạt cao.

Tuy nhiên, mức lương cho các vị trí entry-level trong ngành logistics tại Việt Nam vẫn chưa thực sự tương xứng với khối lượng công việc. So với các ngành khác như công nghệ thông tin, tài chính hay kỹ thuật, mức thu nhập khởi điểm của ngành logistics không đủ hấp dẫn để thu hút nhân lực chất lượng cao.

Ngoài ra, cơ hội thăng tiến trong ngành logistics cũng có phần hạn chế. Nhiều nhân viên phải mất nhiều năm mới có thể đảm nhận vị trí quản lý, trong khi công việc lại đòi hỏi cường độ làm việc cao, dễ dẫn đến tình trạng chán nản và chuyển việc. Một số doanh nghiệp logistics tại Việt Nam vẫn chưa xây dựng được lộ trình thăng tiến rõ ràng, khiến nhiều lao động trẻ cảm thấy không có động lực để gắn bó lâu dài.

Chế độ phúc lợi của ngành logistics cũng chưa thực sự tốt so với các ngành dịch vụ khác. Nhiều doanh nghiệp vẫn chưa có chính sách hỗ trợ nhân viên về đào tạo chuyên sâu, kỹ năng quản lý hoặc ngoại ngữ. Điều này khiến ngành logistics dù có nhu cầu tuyển dụng cao nhưng vẫn khó thu hút và giữ chân nhân lực.

Giải pháp khắc phục tình trạng thiếu hụt nhân lực logistics

Đẩy mạnh giáo dục và đào tạo chuyên sâu

• Tăng cường liên kết giữa trường học và doanh nghiệp: Các chương trình đào tạo logistics cần có sự tham gia của doanh nghiệp ngay từ đầu để đảm bảo sinh viên được tiếp cận với thực tiễn. Doanh nghiệp có thể hỗ trợ dưới dạng tài trợ học bổng, cung cấp giảng viên thực tế, hoặc triển khai chương trình thực tập dài hạn.
• Phát triển hệ thống giáo dục nghề nghiệp về logistics: Mở rộng chương trình logistics với nội dung thực tiễn, giúp đào tạo lực lượng lao động có tay nghề cao. Đồng thời, cần có chính sách khuyến khích sinh viên theo học ngành này bằng cách hỗ trợ tài chính, miễn giảm học phí hoặc cam kết việc làm sau tốt nghiệp.
• Cập nhật chương trình giảng dạy theo xu hướng số hóa: Tích hợp AI, Big Data, Blockchain vào chương trình đào tạo để đảm bảo nhân lực phù hợp với nhu cầu thực tế. Việc này giúp sinh viên tiếp cận sớm với các công nghệ tiên tiến, nâng cao kỹ năng và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường lao động.

Tăng cường truyền thông về ngành logistics

• Nâng cao nhận thức về ngành logistics: Cần có những chiến dịch truyền thông giúp học sinh, sinh viên hiểu rõ tiềm năng và cơ hội phát triển của ngành. Các trường đại học, cao đẳng nên tổ chức các buổi tư vấn hướng nghiệp, tham quan thực tế tại doanh nghiệp logistics.
• Tổ chức hội thảo, ngày hội việc làm về logistics: Kết nối giữa nhà tuyển dụng và sinh viên để giúp họ có cái nhìn rõ hơn về cơ hội nghề nghiệp. Ngoài ra, cần có các chương trình chia sẻ kinh nghiệm thực tế từ các chuyên gia trong ngành để tạo động lực và định hướng nghề nghiệp cho giới trẻ.
• Xây dựng hình ảnh ngành logistics chuyên nghiệp, hiện đại: Logistics không chỉ là công việc kho bãi hay vận tải mà còn có nhiều vị trí liên quan đến công nghệ, quản trị chuỗi cung ứng, tài chính. Cần thay đổi nhận thức xã hội để thu hút thêm nhiều nhân lực trẻ vào ngành.

Cải thiện chế độ đãi ngộ và môi trường làm việc

• Nâng cao thu nhập và phúc lợi: Doanh nghiệp cần có chính sách lương thưởng hấp dẫn hơn để thu hút và giữ chân nhân tài. Ngoài lương cơ bản, cần có các khoản thưởng theo hiệu suất, trợ cấp làm việc ngoài giờ, bảo hiểm sức khỏe và các quyền lợi khác nhằm tạo động lực cho người lao động.
• Xây dựng lộ trình thăng tiến rõ ràng: Nhân viên logistics cần thấy được cơ hội phát triển lâu dài trong ngành. Doanh nghiệp nên có chính sách đào tạo nội bộ, hỗ trợ nhân viên nâng cao kỹ năng và đảm bảo cơ hội thăng tiến cho những người có năng lực.
• Ứng dụng công nghệ để giảm áp lực công việc: Số hóa quy trình logistics giúp giảm bớt công việc thủ công, tăng hiệu suất làm việc và cải thiện chất lượng công việc. Tự động hóa trong quản lý kho, tối ưu hóa tuyến đường vận chuyển bằng AI có thể giúp giảm căng thẳng cho nhân sự và nâng cao hiệu quả hoạt động.
• Tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp, hiện đại: Doanh nghiệp cần đầu tư vào cơ sở hạ tầng, xây dựng văn hóa làm việc chuyên nghiệp và tạo điều kiện làm việc linh hoạt cho nhân viên để giữ chân nhân tài lâu dài.

Kết luận

Việt Nam đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực logistics nghiêm trọng, trong khi đây là ngành dịch vụ quan trọng và đang có tốc độ phát triển nhanh. Nguyên nhân chính đến từ sự mất cân đối trong đào tạo, nhận thức chưa đầy đủ về ngành, yêu cầu cao từ doanh nghiệp nhưng đãi ngộ chưa thực sự cạnh tranh.

Để khắc phục tình trạng này, cần có sự phối hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp và cơ sở đào tạo nhằm nâng cao chất lượng nhân lực, tạo ra cơ hội nghề nghiệp hấp dẫn và đảm bảo sự phát triển bền vững cho ngành logistics tại Việt Nam.

Cùng CETA cập nhật liên tục nhwungx xu hướng mới trong ngành Logistics.