Ngành xuất nhập khẩu của Việt Nam, dù đã có những bước tiến đáng kể trong những năm qua, vẫn đối mặt với một vấn đề nhức nhối: chi phí logistics cao. Đây là một trong những yếu tố chính khiến hàng hóa Việt Nam mất đi lợi thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí logistics, các thách thức đối với xuất nhập khẩu, và các giải pháp tiềm năng nhằm giảm bớt gánh nặng cho doanh nghiệp Việt Nam.

Chi phí vận tải tăng cao

Một trong những yếu tố lớn nhất ảnh hưởng đến chi phí logistics là chi phí vận tải. Ở Việt Nam, vận tải đường bộ chiếm khoảng 60-70% tổng lưu lượng hàng hóa, nhưng chi phí vận chuyển ở đây cao hơn so với nhiều quốc gia khác trong khu vực. Theo ước tính, chi phí vận tải chiếm từ 20-25% giá thành sản phẩm, trong khi ở các quốc gia phát triển, con số này chỉ khoảng 10-12%​

Vận tải đường bộ

Vận tải đường bộ đóng vai trò chính trong hoạt động logistics tại Việt Nam, đặc biệt là đối với các hoạt động giao nhận nội địa. Tuy nhiên, chi phí vận tải đường bộ tại Việt Nam hiện nay vẫn cao hơn nhiều so với các nước trong khu vực. Nguyên nhân là do các yếu tố sau:

• Cơ sở hạ tầng kém phát triển: Mạng lưới đường bộ Việt Nam chưa thực sự đồng bộ, nhiều tuyến đường quốc lộ, cao tốc vẫn chưa hoàn thiện. Điều này làm tăng chi phí bảo trì xe cộ và thời gian vận chuyển. Chi phí vận tải đường bộ thường chiếm tới 20-25% giá thành sản phẩm, cao hơn nhiều so với mức trung bình của thế giới.
• Tắc nghẽn giao thông: Tại các khu vực đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, tình trạng tắc nghẽn giao thông diễn ra thường xuyên, gây mất nhiều thời gian và tăng chi phí nhiên liệu. Các doanh nghiệp vận tải phải tính thêm các chi phí phát sinh này vào giá dịch vụ, đẩy giá thành vận chuyển lên cao.
• Phí cầu đường và giá nhiên liệu: Ngoài chi phí vận hành, doanh nghiệp còn phải chịu các loại phí cầu đường cao. Cùng với đó, giá xăng dầu tăng cao trong thời gian qua cũng là một yếu tố chính làm tăng chi phí vận chuyển. Dù giá nhiên liệu có thể dao động theo từng thời điểm, nhưng ảnh hưởng tổng thể lên chi phí logistics vẫn rất lớn.

Sự gia tăng của chi phí vận tải đường bộ khiến doanh nghiệp xuất khẩu không thể tối ưu hóa chi phí sản xuất, dẫn đến việc giảm sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Để khắc phục, các doanh nghiệp cần có chiến lược quản lý vận tải thông minh, kết hợp với các phương thức vận tải khác như đường sắt, đường biển để giảm áp lực lên đường bộ.

Vận tải biển

Vận tải biển là phương thức vận chuyển hàng hóa chính đối với các hoạt động xuất nhập khẩu tại Việt Nam, đặc biệt khi Việt Nam là một quốc gia có bờ biển dài. Tuy nhiên, giá cước vận tải biển vẫn đang có nhiều biến động, gây khó khăn cho các doanh nghiệp xuất khẩu. Một số vấn đề nổi bật là:

• Giá cước dao động theo nhu cầu thị trường: Giá cước vận tải biển trên các tuyến quốc tế liên tục biến động, đặc biệt trên các tuyến vận chuyển lớn như Việt Nam – Mỹ hay Việt Nam – EU. Khi nhu cầu tăng cao, giá cước có thể tăng đột ngột, ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí logistics của doanh nghiệp. Ví dụ, trong giai đoạn hậu COVID-19, giá cước vận tải biển tăng vọt, gây khó khăn lớn cho các doanh nghiệp xuất khẩu, khiến nhiều doanh nghiệp phải tìm cách giảm sản lượng xuất khẩu.
• Sự thiếu đồng bộ trong kết nối cảng và nội địa: Tại Việt Nam, hệ thống kết nối giữa các cảng biển lớn và các khu vực nội địa còn chưa thực sự hoàn thiện. Điều này dẫn đến việc thời gian vận chuyển bị kéo dài và phát sinh thêm các chi phí lưu kho, phí chờ bốc dỡ hàng hóa tại cảng.

Mặc dù giá cước vận tải biển có xu hướng giảm dần trong những tháng gần đây, nhưng sự biến động khó lường của thị trường vẫn là một rủi ro lớn mà doanh nghiệp xuất khẩu phải đối mặt. Để giảm thiểu tác động từ giá cước biến động, các doanh nghiệp cần có chiến lược dự phòng, đa dạng hóa các tuyến vận tải và tìm cách tối ưu hóa quy trình giao nhận.

Chi phí lưu kho và bôc dỡ hàng hóa

Chi phí lưu kho và bốc dỡ hàng hóa là một phần không thể thiếu trong chuỗi logistics, đặc biệt tại các cảng biển lớn như Cái Mép – Thị Vải, Hải Phòng hay Đà Nẵng. Các yếu tố như tình trạng tắc nghẽn cảng, thiếu hụt nguồn lao động và cơ sở hạ tầng chưa hoàn thiện đều góp phần làm tăng chi phí này.

Với lượng hàng hóa xuất nhập khẩu tăng cao, nhiều cảng biển lớn của Việt Nam thường xuyên đối mặt với tình trạng quá tải, gây ra tình trạng tắc nghẽn và làm kéo dài thời gian bốc dỡ hàng hóa. Điều này khiến các doanh nghiệp phải chịu thêm chi phí lưu kho và phí phạt do chậm trễ trong việc giao nhận hàng hóa.

Việc thiếu hụt nghiêm trọng nguồn nhân lực có tay nghề trong các công đoạn như bốc xếp và quản lý kho bãi đang là một vấn đề khá nghiêm trọng tron ngành logistics hiện nay. Tình trạng thiếu nhân công có thể làm giảm hiệu suất làm việc tại các cảng, dẫn đến chi phí vận hành cao hơn.

Để giảm thiểu các chi phí này, các doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần đầu tư vào các giải pháp quản lý kho bãi thông minh và tăng cường hợp tác với các đối tác logistics nhằm tối ưu hóa quy trình bốc dỡ và lưu kho hàng hóa.

Giải pháp giảm chi phí logistics

Trước các thách thức về chi phí logistics, cả chính phủ và doanh nghiệp Việt Nam cần phải có các giải pháp cụ thể để cải thiện tình hình. Dưới đây là một số giải pháp tiềm năng:

Đầu tư vào cơ sở hạ tầng giao thông, Ngoài nỗ lực của các doanh nghiệp, nhà nước cần có sự đầu tư mạnh mẽ hơn vào hạ tầng giao thông và chính sách hỗ trợ doanh nghiệp. Việc phát triển thêm các tuyến đường cao tốc, cải thiện chất lượng cảng biển và đẩy mạnh đầu tư vào công nghệ logistics là những yếu tố quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành logistics.

Chính phủ cũng cần đưa ra các chính sách ưu đãi về thuế và chi phí vận tải, giúp doanh nghiệp giảm bớt gánh nặng tài chính. Điều này không chỉ thúc đẩy sự phát triển của ngành logistics mà còn giúp tăng cường xuất khẩu và cải thiện vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Ứng dụng công nghệ trong logistics: Các doanh nghiệp có thể tối ưu hóa chuỗi cung ứng bằng cách ứng dụng công nghệ vào quản lý vận tải và kho bãi. Hệ thống theo dõi GPS, phần mềm quản lý kho thông minh và các giải pháp tối ưu hóa tuyến đường vận chuyển sẽ giúp giảm thiểu chi phí và tăng hiệu quả vận hành.

Đẩy mạnh vận tải đa phương thức: Sự kết hợp giữa các phương thức vận tải khác nhau như đường bộ, đường sắt và đường biển sẽ giúp giảm áp lực lên một hình thức vận tải duy nhất, từ đó giảm chi phí và tối ưu hóa quy trình logistics.

KẾT LUẬN

Chi phí logistics cao tiếp tục là một thách thức lớn đối với hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên, với sự nỗ lực của cả chính phủ và doanh nghiệp, thông qua các giải pháp như đầu tư hạ tầng, ứng dụng nền tảng công nghệ  hiện đại và tối ưu hóa chuỗi cung ứng, ngành logistics Việt Nam hoàn toàn có thể vượt qua thách thức này để phát triển bền vững trong tương lai.

Việc kiểm soát chi phí logistics không chỉ giúp doanh nghiệp xuất nhập khẩu giảm giá thành sản phẩm mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam trên trường quốc tế, tạo đà cho sự phát triển kinh tế toàn diện trong thời gian tới.

Đăng ký CETA để trải nghiệm nền tảng quản trị vận tải, tối ưu hóa vận hành – tối ưu chi phí logistics